Πεζόδρομος Αποστόλου Παύλου



Aποτελεί το "Μεγάλο Περίπατο" της πρόσφατης αθηναϊκής ιστορίας. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη πολεοδομική παρέμβαση των τελευταίων χρόνων στην πρωτεύουσα με σκοπό την ανάδειξη της αρχαίας Αθήνας.

Ο πεζόδρομος είναι ο συνδετικός ιστός για τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας και της Ελλάδας γενικότερα. Συνδέει τον Κεραμεικό, την αρχαία Αγορά, τους λόφους των Νυμφών (Πνυκός) και των Μουσών (Φιλοπάππου), τον Άρειο Πάγο, την Ακρόπολη, το Διονυσιακό θέατρο και την Παριλίσσια περιοχή (Ολυμπιείο). Συγχρόνως ενώνει χώρους ευρείας προσέλευσης, όπως το Ηρώδειο και το υπό κατασκευή νέο Μουσείο Ακρόπολης.

Η ιδέα προέρχεται από πρόταση του σχεδίου των αρχιτεκτόνων Κλεάνθους και Σάουμπερτ (1833) που είχε εγκριθεί τότε αλλά δεν εφαρμόσθηκε. Υποστηρίχθηκε από τον πολεοδόμο και πρώην δήμαρχο Αντώνη Τρίτση και τέθηκε σε εφαρμογή στις αρχές της 3ης χιλιετίας.

Ο περίπατος, δημιούργημα της Εταιρείας Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων (ΕΑΧΑ), έγινε απόκτημα όλου του αθηναϊκού λαού. Παιδιά, νέοι και ηλικιωμένοι συχνάζουν εδώ και χαίρονται έναν ήσυχο περίπατο χωρίς την ενόχληση οχημάτων κάτω από τη σκιά του Iερού Bράχου της Ακρόπολης.

Αστεροσκοπείο

Κτίζεται πάνω στο λόφο των Νυμφών με δωρεά του Γεωργίου Σίνα πάνω σε σχέδια του Θεόφιλου Χάνσεν και εγκαινιάζεται στις 26 Ιουνίου 1842, ημέρα εκλείψεως του ηλίου. Άρεσε τόσο πολύ στον αρχιτέκτονα που έγραψε πάνω στο κτίριο την επιγραφή "Servare Intaminatum", δηλαδή, να διατηρηθεί ανέπαφο. Στον ίδιο χώρο βρίσκεται σήμερα και το Σεισμολογικό Ινστιτούτο.

Βορειοδυτικά του Αστεροσκοπείου, όπου βρίσκεται ο μεγάλος ναός της Αγίας Μαρίνας, σώζονται απομεινάρια της παλαιάς μικρής εκκλησίας της Αγίας, που χρονολογείται στους "Σκοτεινούς Aιώνες" (8ος-9ος αι.).

Πολύ κοντά, σε σημείο πανοραμικό, ανακαλύφθηκαν τα ίχνη του Ιερού του Υψίστου Διός. Λίγο χαμηλότερα, εντοπίστηκε η "κυλίστρα" η "τσουλιάστρα" όπου έρχονταν να κυλιστούν οι Αθηναίες που είχαν δυσκολία να τεκνοποιήσουν.

Αρχαίος Δήμος Μελίτης
Βρισκόταν μεταξύ Αγοραίου Κολωνού, Αρείου Πάγου και Πνύκας που αποτέλεσε τμήμα του Δήμου. Μαζί με το γειτονικό δήμο της Κοίλης ήταν οι σημαντικότεροι δήμοι των κλασικών χρόνων.

Λόφος Των Νυμφών - Πνύκα

Μοιάζει με προέκταση του λόφου των Μουσών και έχει ύψος 105 μέτρων. Από τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. καθιερώνεται ως χώρος που συνεδριάζει η Εκκλησία του Δήμου. Ένα ορόσημο του 5ου αι. π.Χ., ο "Όρος Πυκνός", καθορίζει τη λειτουργία του χώρου, αλλά, και την ετυμολογία της λέξης από το επίθετο Πνυξ > πυκνός.

Από αρχαιοτάτων χρόνων ήταν χώρος ιερός, αφιερωμένος στις αιθέριες υπάρξεις, τις Νύμφες. Περιέργως, ενώ ο Xριστιανισμός εκτόπισε τους Ολύμπιους θεούς δεν αφάνισε τις Νύμφες, που έμειναν ζωντανές μέσα από τις παραδόσεις του λαού. Σύμφωνα με τους θρύλους οι Νύμφες κυριεύουν τη φύση, τις ψυχές και ενίοτε τους νόες των θνητών. Οι αρχαίοι "νυμφόληπτοι" αποκαλούνται πλέον "νεραϊδοπαρμένοι"!...

Αρχικά, ο αμφιθεατρικός χώρος της Πνύκας όπου συνεδρίαζε η Εκκλησία του Δήμου, είχε προσανατολισμό προς την Ακρόπολη. Το 404-3 π.Χ. ίσως επειδή όλοι θαύμαζαν τα μνημεία του Ιερού Bράχου ή έβλεπαν την Αγορά και αναλογίζονταν τα χαμένη κέρδη, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Αριστοφάνης και έτσι δεν πρόσεχαν επαρκώς τον ομιλητή, ο προσανατολισμός άλλαξε. Παράλληλα, διευρύνθηκε το ημικυκλικό επίπεδο, κατασκευάστηκε αναλημματικός τοίχος και κτίστηκαν πλαϊνές βαθμίδες.

Στα χρόνια του Λυκούργου (330-326 π.Χ.) ο χώρος διαμορφώνεται στη σημερινή του περίπου μορφή και λαξεύεται πάνω στο φυσικό βράχο το βήμα, δίπλα από το οποίο σώζονται λαξευμένες κόγχες για τα αφιερώματα στον Ύψιστο Δία. Πιστεύεται πως πάνω από το βήμα βρισκόταν ο βωμός του Αγοραίου Διός που αργότερα μεταφέρεται στην Αγορά. Στα νοτιοδυτικά του εντοπίζεται η θέση του ηλιακού ρολογιού του Μέτωνος.

Στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. οι δραστηριότητες της μη δημοκρατικής πλέον Εκκλησίας του Δήμου μεταφέρονται στο Διονυσιακό Θέατρο. Ο λόφος των Νυμφών συνδεόταν με το γειτονικό λόφο των Μουσών με βραχίονα του οχυρωματικού τείχους της πόλης, το γνωστό διατείχισμα. Στις παρυφές του λόφου, κατά την αρχαιότητα, αναπτύχθηκαν οι δήμοι της Μελίτης και της Κοίλης.

Αρχαίες Οχυρώσεις

Κατά το τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ., πάνω στη ράχη των υψωμάτων, μεταξύ του λόφου των Νυμφών και του λόφου του Φιλοπάππου, κτίζεται νέο τείχος, το διατείχισμα. Παράλληλα, κτίζονται βορειοδυτικά του διατειχίσματος οι Μελιτίδες Πύλες, που οδηγούσαν στη Μελίτη, και το"Δίπυλον υπέρ των Πυλών", που διακρίνεται πάνω στο δρόμο, δίπλα στο ναό του Αγίου Δημητρίου Λουμπαρδιάρη.

Αρχαίος Δήμος της Κοίλης
Ξεκινούσε από τα υψώματα της Πνύκας, έξω από το μεταγενέστερο διατείχισμα, και εκτεινόταν νοτιοδυτικά του λόφου. Ως τον 4ο αι. π.Χ. ήταν μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της αρχαίας Αθήνας. Όταν κτίστηκε το διατείχισμα (τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ.) εγκαταλείφθηκε συν τω χρόνω και στις αρχές του 2ου αι. π.Χ. μετατράπηκε σε απέραντο νεκροταφείο.

Λόφος των Μουσών - Του Φιλοπάππου

Νοτιοδυτικά της Ακρόπολης ξεχωρίζει ο λόφος των Μουσών, με υψόμετρο 147μ. Υπήρξε ιερό τέμενος αφιερωμένο στις Μούσες (Μουσείον). Στην κορυφή του λόφου διακρίνονται θεμελιώσεις οχυρωματικού περιβόλου του 294 π.Χ. που έκτισε ο Δημήτριος ο Πολιορκητής για την εγκατάσταση φρουράς. Εδώ, στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και συγκεκριμένα το 115 μ.Χ., με άδεια του Δήμου, κατασκευάζεται το ταφικό μνημείο του Φιλοπάππου, απογόνου των Σελευκιδών.

Μεταξύ των χρόνων 1954 - 1957, ο αρχιτέκτων και στοχαστής Δημήτρης Πικιώνης διαμόρφωσε ένα θαυμάσιο χώρο θέασης της Aκρόπολης από το λόφο του Φιλοπάππου, όπως επίσης και τις προσβάσεις στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης και στους λόφους του Αρείου Πάγου, των Μουσών και των Νυμφών με τα καλαίσθητα μονοπάτια και την ευαίσθητη φύτευση. O Πικιώνης, μια μεγάλη μορφή στην ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής και τέχνης, άντλησε στοιχεία από την ελληνική παράδοση και επηρεάσθηκε επίσης από την απλότητα της γιαπωνέζικης αισθητικής. Ήθελε ο λόφος του Φιλοπάππου να είναι ελεύθερα προσβάσιμος στους Aθηναίους και στους επισκέπτες, όπως είναι μέχρι σήμερα.

​
Αρχαίος Δήμος Κoλυττού

Στη διασταύρωση των Πεζόδρομων Αποστόλου Παύλου και Διονυσίου Αρεοπαγίτου με τα λιθόστρωτα μονοπάτια του αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη προς Φιλοπάππου και Ακρόπολη μπορούμε να θαυμάσουμε, ανατολικά από την Αποστόλου Παύλου τον αρχαίο δρόμο του Δήμου αυτού, όπως και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα από την Κλασική ως την Ύστερη Aρχαιότητα, σπίτια και ιερά. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στο Ιερό του Διονύσου, το "Βακχείον" (2ος αι. μ.Χ.) και στο "Αμύνειον" αφιερωμένο στο ήρωα - γιατρό Άμυνο (είδος Ασκληπιείου).



Πεζόδρομος Διονυσίου Αρεοπαγίτου

Είναι το δεύτερο τμήμα του "Μεγάλου Περιπάτου" κάτω από τη σκιά της Ακρόπολης.

 

Ιερό Νύμφης
Δίπλα και κάτω από το κράσπεδο του πεζόδρομου, μπροστά από το Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού, υπήρχε Ιερό Νύμφης. Μέσα βρέθηκαν πάμπολλα αναθήματα και κυρίως λουτροφόροι, τα κατ' εξοχήν γαμήλια αγγεία. Πρόκειται, μάλλον, για προσφορές των παρθένων της Αθήνας, που ήθελαν τη συμπαράσταση της Νύμφης για να ευτυχήσουν στο γάμο τους. Κατά μια εκδοχή, εδώ, λατρευόταν η Νύμφη της δροσιάς και της βλάστησης, του γάμου και της ευγονίας, η Έρση, η Αθηναία βασιλοπούλα, κόρη του Κέκροπα και η θεά Αφροδίτη που αντικατέστησε τη λατρεία της Έρσης.