Πριν πενήντα χρόνια, παρά κάτι, η Α’ εθνική μπήκε στην ποδοσφαιρική ζωή. Ήταν η Μεγάλη Ιδέα των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων. Πρωταθλήματα υπήρχαν στην Ελλάδα, αλλά σε τοπικό επίπεδο. Και οι πρωταθλητές κάθε ένωσης έδιναν διπλούς αγώνες για να αναδειχτεί ο πρωταθλητής Ελλάδος.
Τον Μάρτιο του 1959 μπήκε στη ζωή των φιλάθλων το ΠΡΟ-ΠΟ. Μόνο που ο διαγωνισμός, ακριβώς επειδή δεν είχε πολλούς και σταθερούς αγώνες δεν μπορούσε να σταθεί στα πόδια του. Κάποια δελτία το καλοκαίρι του 1959 ήταν ζημιογόνα για τον οργανισμό.
Πρωθυπουργός τότε ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και η εντολή του ήταν σαφής: Να καθιερωθεί Α’ εθνική κατηγορία. Μόνο που η κυβερνητική βούληση δεν συμβάδιζε με τις απόψεις των ομάδων. Η ΕΠΟ πρώτη και καλύτερη φοβόταν τα πολλά έξοδα που θα είχε με τις μετακινήσεις των ομάδων. Κάποιες ομάδες πάλι εμφανιζόντουσαν επιφυλακτικές και οι τοπικές ενώσεις σκεφτόντουσαν ότι θα χάσουν τις –παχυλές-εισπράξεις από τα τοπικά πρωταθλήματα.

 

Χρειάστηκε πολύ κουβέντα και ακόμα περισσότερες κυβερνητικές παρεμβάσεις για να ληφθεί απόφαση.
Η πρώτη απόπειρα δεν στέφθηκε από επιτυχία. Η ΓΣ της 29ης Αυγούστουαποφάσισε να δημιουργηθεί Α’ εθνική με 18 ομάδες που θα την αποτελούσαν:
* 4 ομάδες από τις τοπικές ενώσεις Αθήνας, Πειραιά, Θεσσαλονίκη
* Oι πρωταθλητές βορρά και νότου (Δόξα Δράμας – Παναιγιάλειος)
* και οι Παγκορινθιακός, Ασπίδα Ξάνθης, Μ.Αλέξανδρος Κατερίνης με το νικητή του αγώνα μπαράζ Ολυμπιακός Χαλκίδας – ΟΦΗ.
Όπως διαβάζουμε στις εφημερίδες της εποχής σ’ αυτή τη ΓΣ χρειάστηκαν:
* 32 ώρες συζητήσεων, με
* 62 επεισόδια, και
* 103 διακοπές για να μην υπάρξει απόφαση αφού βασικοί όροι για την υλοποίηση της απόφασης ήταν να καταργηθεί ο φόρος 33% στα εισιτήρια και οι ομάδες να παίρνουν ποσοστό 5% από το ΠΡΟ-ΠΟ.

Στις 31 Αυγούστου μετά από τετράωρη σύσκεψη των ιδρυτριών ενώσεων (Αθήνα,Πειραιάς, Θεσσαλονίκη) αποφασίστηκε στο πρωτάθλημα να πάρουν μέρος 16 ομάδες.
* Τέσσερις από κάθε ιδρύτρια ένωση
* και άλλες τέσσερις από την περιφέρεια.
Στις 17 Σεπτεμβρίου ο υφυπουργός Προεδρίας Τριανταφυλλάκοςαναλαμβάνει δράση. Συγκαλεί σύσκεψη στα γραφεία της ΕΠΟ όπου μετέχει και ο ΓΓΑ Γιώργος Βήχος και εκπρόσωποι ενώσεων της ομοσπονδίας. Προκύπτει θέμα με τη Νίκη Βόλου και την Παναχαϊκή. Στα τοπικά πρωταθλήματα δεν κέρδισαν μία από τις δύο πρώτες θέσεις, αλλά οι ενώσεις τους (Αχαίας και Μαγνησίας) επιμένουν για τη συμμετοχή τους στο νέο πρωτάθλημα για λόγους εμπορικούς και ιστορικούς.
«Ας γίνει πρωτάθλημα με 20 ομάδες» λέει ο κυβερνητικός εκπρόσωπος. Η ΕΠΟ επικαλείται περιορισμό στις ημερομηνίες, ενώ ζητά το 3% των εισπράξεων του ΠΡΟ-ΠΟ. Νέο αδιέξοδο.

Το Σάββατο 10 Οκτωβρίου κι ενώ εντείνονται οι κυβερνητικές πιέσεις στο ελληνοαμερικανικό ινστιτούτο γίνεται η καθοριστική ΓΣ της ΕΠΟ παρουσία κυβερνητικών εκπροσώπων. Εκεί αποφασίζεται να καθιερωθεί πρωτάθλημα 16 ομάδων με 4 ομάδες από την Αθήνα, 3 από Πειραιά και Θεσσαλονίκη, τους δύο πρώτους των τοπικών πρωταθλημάτων στο βορρά (Δόξα Δράμας, Μ.Αλέξανδρος Κατερίνης), τους 2 πρώτους του νότου (Παναιγιάλειος, Παγκορινθιακός), ενώ με μπαράζ θα έβγαιναν οι άλλες δύο θέσεις. Ο 4ος του πρωταθλήματος της ΕΠΣ Θεσσαλονίκης (Ηρακλής) θα αντιμετώπιζε τον 3ο των τοπικών πρωταθλημάτων του βορρά (Ασπίδα Ξάνθης) και ο 4ος της ΕΠΣΠ (Προοδευτική) τον νικητή του μπαράζ ΟΦΗ-Ολ.Χαλκίδας.
Τώρα η ΕΠΟ έπρεπε να τρέξει και τα μπαράζ και να ετοιμάσει το νέο πρωτάθλημα.

Μπαράζ για Α’ εθνική
Τετάρτη 16 Σεπτεμβρίου 1959
Ηράκλειο
ΟΦΗ – Ολυμπιακός Χαλκίδος 2-1
Διαιτητής: Κιτσούκαλης
Σκόρερς: 25’(σ) Λεστάρης, 86’ (σ) Τζώρος – 54’(σ) Αγγελόπουλος
Θεατές: 10.000
ΟΦΗ: Μουσχούντης,. Νταβίλης, Μπακατούνης, Σφακιανάκης, Καρασάββας, Ξενικάκης, Παπουτσάκης, Βάβουλας, Λεστάρης, Στρατάκης, Τζώρος.
ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ ΧΑΛΚΙΔΟΣ: Καραγιάννης, Κούκουρας, Πατρίκας, Τσακάλης Μοσχολιός, Χαραλάμπους, Ευθυμίου, Μαυρογιάννης, Κακαβάς, Αγγελόπουλος, Χατζητσοπάνης.
• Τον αγώνα παρακολούθησε και ο Δήμαρχος Ηρακλείου κ.Κρασαδάκης
Κυριακή 4 Οκτωβρίου 1959
Χαλκίδα
Ολ.Χαλκίδος – ΟΦΗ 2-1
Διαιτητής: Σταθάτος
Επόπτες: Νικηφοράκης – Γραμματικόπουλος
Σκόρερς: 60’(σ) Ευθυμίου, 77’ (σ) Κακαβάς – 7’ (αυτογκόλ) Μοσχολιός
Θεατές: 6.000
ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ ΧΑΛΚΙΔΟΣ: Αλεξόπουλος, Κούκουρας, Πατρίκας, Τσακάλης, Χαραλάμπους, Μοσχολιός, Μαυρογιάννης, Ευθυμίου, Βλάχος, Κακαβάς, Τσαλίκας
ΟΦΗ: Μοσχούτης, Ντεβέλης, Μακατούνης, Ξενικάκης, Σφακιανάκης, Καρασάββας, Παπουτσάκης, Λεστάρης, Τζαρακολευτέρης, Στρατάκης, Παπαδάκης
• Τον αγώνα παρακολούθησε και ο υφυπουργός οικονομικών Κεφαλογιάννης ο οποίος με το τέλος του α’ ημιχρόνου μπήκε στο γήπεδο και χαιρέτησε τους παίκτες των δύο ομάδων!
Η κλήρωση για το μπαράζ των μπαράζΈγινε κλήρωση για το γήπεδο του μπαράζ… του μπαράζ. Η έδρα (Αθήνα) είχε προαποφασιστεί. Από το γήπεδο της Νέας Σμύρνης και της Νέας Φιλαδέλφεια η τύχη προτίμησε το δεύτερο.
Τετάρτη 7 Οκτωβρίου 1959
Ν.Φιλαδέλφεια (15:00)
Ολ.Χαλκίδας – ΟΦΗ 1-0
Διαιτητής: Ιωαννίδης
Σκόρερ: 11’ (σ) Βλάχος
Κόκκινη: 44’ Στρατάκης
Θεατές: 3.000
ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ ΧΑΛΚΙΔΑΣ: Αλεξόπουλος, Κούκουρας, Πατρίκας, Τσακάλης, Μοσχολιός, Χαραλάμπους, Μαυρογιάννης, Ευθυμίου, Βλάχος, Αγγελόπουλος, Κακαβάς
ΟΦΗ: Μοσχούτης, Ντεβέλης, Μακατούνης, Τσιχλάκης, Ξενικάκης, Ηλιού, Δουλγεράκης, Καρασάββας, Λεστάρης, Στρατάκης, Παπαχρήστου.
* Προς το τέλος του ημιχρόνου ο Λεστάρης και ο Κούκουρας διεκδίκησαν τη μπάλα. Ο διαιτητής έδωσε φάουλ υπέρ του Ολυμπιακού Χαλκίδος. Στην αμέσως επόμενη φάση ο Στρατάκης ξάπλωσε κάτω τον Κούκουρα με αποτέλεσμα να αποβληθεί.
Στο τέλος του ημιχρόνου οι παίκτες του ΟΦΗ διαμαρτύρονταν στον διαιτητή, ενώ το τέλος του ματς όλοι έπεσαν επάνω του με άγριες διαθέσεις.
• Τον αγώνα παρακολούθησαν οι υπουργοί Καλλίας, Βογιατζής και ο υφυπουργός Κεφαλογιάννης.
Τετάρτη 14 Οκτωβρίου 1959
Χαριλάου (15:30)
Ηρακλής – Ασπίδα Ξάνθης 1-0Διαιτητής: Βαγ.Βερναρδάκης (Πειραιάς)
Επόπτες: Πάνου, Σιδηρόπουλος
Θεατές: 4.000
Σκόρερ: 61’ (φ) Χασεκίδης
Ηρακλής: Καραπατής, Ιωαννίδης, Μπερεδήμας, Λιάρος, Παπαδόπουλος, Ράμμος, Τσίγγος, Χασεκίδης, Τουμπέλης, Ασβεστάς, Φάκας.
Ασπίδα Ξάνθης: Δαληκριάδης, Τσαγγαλίδης, Αριφίδης, Λαχταρίδης, Ψωμάς, Πασχαλίδης, Πεσμετζής, Χατζηαντωνίου Ι, Χατζηαντωνίου ΙΙ, Παντελίδης, Καγκελίδης.Χαλκίδα (15:30)
Ολυμπιακός Χ. – Προοδευτική 2-2
Διαιτητής: Πελώμης
Επόπτες: Σταυρουλάκης, Ψαρρούκας
Θεατές: 5.000
Σκόρερς: 11’(σ) Αγγελόπουλος, 54’(π) Βλάχος – 45’ (σ) Χριστοφίδης, 76’(σ) Μυτώσης
Ολυμπιακός Χ: Αλεξόπουλος, Κούκουρας, Πατρίκας, Τσακάλης, Μοσχολιός, Χαραλαμπόπουλος, Μαυραγάνης, Ευθυμίου, Βλάχος, Αγγελόπουλος, Κακαβάς.
Προοδευτική: Πετρόπουλος, Βεργίδης, Γερμενής, Γαβριήλ, Σουρούνης, Φίλιος, Μπένσης, Χριστοφορίδης, Δαούτης, Μεσολογγίτης, Μυτώσης
• Το πέναλτι παραχώρησε ο Γαβριήλ όταν μπλόκαρε τη μπάλα μέσα στη περιοχή για να μην καταλήξει στα δίχτυα.

Κυριακή 18 Οκτωβρίου 1959
Ξάνθη (15:00)
Ασπίδα Ξάνθης – Ηρακλής 0-2
Διαιτητής: Σταθάτος
Επόπτες: Μανάρας, Παζαρόπουλος
Σκόρερς: 30’(σ) Δασκάλου, 57’ (σ) Ασβεστάς
Ασπίδα Ξάνθης: Δαληκριάδης, Τσαγκαλίδης, Αριψίδης, Λαζαρίδης, Ψωμάς, Πασχαλίδης, Μιχαηλίδης, Παυλίδης, Χατζηαντωνίου Ι, Χατζηαντωνίου ΙΙ, Τσεχμετζής.
Προπονητής: Ν.Πάγκαλος
Ηρακλής: Καραπατής, Ιερεμιάδης, Μπερεδήμας, Ιωαννίδης, Ράμμος, Παπαδόπουλος, Δασκάλου, Χασεκίδης, Τουμπέλης, Ασβεστάς, Φούκας
* Τον Ηρακλή ακολούθησαν 800 οπαδοί του που πήγαν στη Ξάνθη με πούλμαν από τη Θεσσαλονίκη!
Καραϊσκάκη (10 πμ)
Προοδευτική – Ολ.Χαλκίδας 0-0
Διαιτητής: Φατούρος
Προοδευτική: Πετρόπουλος, Λ.Βεργίδης, Γερμενής, Χ.Βεργίδης, Σουρούνης, Φίλιος, Μπένσης, Χριστοφίδης, Δαούτης, Μεσολογγίτης, Μυτώσης.
Ολ.Χαλκίδας: Αλεξόπουλος, Κοπάδης, Πατρίκας, Τσακάλης, Μοσχολιός, Χαραλάμπους, Κακαβάς, Μαυρογιάννης, Ευθυμίου, Αγγελόπουλος, Χατζητσοπάνης.
* Στο 27’ ο Μεσολογγίτης χτύπησε εκτός φάσεως τον Μοσχολιό. Ο τελευταίος ενώ ήταν πεσμένος στο έδαφος χτύπησε τον αντίπαλό του. Το πρόσωπο του Μεσολογγίτη γέμισε αίματα. Ο διαιτητής απέβαλε το Μοσχολιό και οι υπεύθυνοι της Προοδευτικής έδεσαν πρόχειρα το πρόσωπο του Μεσολογγίτη για να συνεχίσει τον αγώνα. Λίγο αργότερα χτύπησε ο Χατζητσοπάνης, αλλά κι αυτός συνέχισε το ματς. Με το σφύριγμα της λήξης και οι δύο οδηγήθηκαν στο Τζάννειο νοσοκομείο.

Τετάρτη 21 Οκτωβρίου 1959
Ν.Φιλαδέλφεια
Προοδευτική – Ολ.Χαλκίδας 3-0
Διαιτητής: Αναγνωστόπουλος (Αθήνα)
Επόπτες: Παζαρόπουλος, Μένανδρος
Σκόρερς:9’ (σ) Χριστοφίδης, 11’(σ),58’(σ) Μητώσης
Θεατές: 10.000
Προοδευτική: Πετρόπουλος, Λ.Βεργίδης, Γερμενής, Χ.Βεργίδης, Σουρούνης, Φίλιος, Μητώσης, Δαούτης, Γαβριήλ, Χριστοφίδης, Μεσολογγίτης.
Ολ.Χαλκίδας: Αλεξόπουλος, Κοπάδης, Πατρίκας, Τσάκαλος, Χαραλάμπους, Αγγελόπουλος, Μαυρογιάννης, Ευθυμίου, Κακαβάς, Χατζητσοπάνης, Σπύρου.

 

Το μακρύ μεταγραφικό καλοκαίρι του 1959
Ελάχιστοι γνώριζαν εκείνο το καλοκαίρι τα ονόματα Μίμης Δομάζος και Γιώργος Σιδέρης. Ο πρώτος έπαιζε στην Αμυνα Αμπελοκήπων και ο δεύτερος στον Ατρόμητο Πειραιά. Τα λαγωνικά των «αιωνίων» τους εντόπισαν νωρίς. Και ο μεν Δομάζος, αν και Ολυμπιακός, πήγε στους «πράσινους» που ήταν και στη γειτονιά του, ο Σιδέρης όμως είχε συμφωνήσει με τον Παναθηναϊκό. Οι παράγοντες της ομάδος του όμως συμφώνησαν με τους «ερυθρόλευκους» και παρά τις αντιρρήσεις του παίκτη αυτός κατέληξε στους «ερυθρόλευκους».
Η ΑΕΚ εκείνη την εποχή έδωσε μάχη για να πάρει τονΜαρδίτση από το Αιγάλεω και δέχτηκε να δώσει ένα σωρό παίκτες, αλλά και να πληρώσει αρκετά χρήματα για την εποχή εκείνη. Ουσιαστική μεταγραφή ήταν η απόκτηση του Αλέκου Σοφιανίδη ο οποίος ήταν ένα χρόνο στην Ελλάδα, αλλά περίμενε να αποχαρακτηριστεί από επαγγελματίας επειδή έπαιζε νωρίτερα στη Τουρκία! Στο ντούκου πέρασε μία ακόμη μεταγραφή. Ο Ηρακλής πήρε από τον Ολυμπιακό Πολυκάστρου κάποιο πιτσιρικά. Λεγόταν Μιχάλης Μπέλλης!

Οι πάγκοι των 16
Ο Τζίνα Σιμονόφσκι, ο Σκοπιανός προπονητής του Απόλλωνα ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε το μοντέρνο, τότε, σύστημα της εθνικής Βραζιλίας (4-4-2). Τα αποτελέσματά του ήταν εξαιρετικά και λίγους μήνες αργότερα βρέθηκε στον πάγκο του Ολυμπιακού όπου διαδέχτηκε τον Ιταλό Μπρούνο Βάλε.
Ο μετέπειτα πρωταθλητής Παναθηναϊκός στηρίχτηκε στη τριανδρία των παλαιμάχων του, Αντώνη Μηγιάκη, Οδυσσέα Τσούτσου και Νίκου Σίμου.
Η ΑΕΚ πήρε τον Αυστριακό Λούκα Αουτέρνικ.
Οι άλλοι προπονητές ήταν: Γιάννης Χέλμης (Πανιώνιος),Τάκης Παπαρσενίου (Δόξα Δράμας), Ζάρκο Μιχαίλοβιτς(Γιουγκοσλάβος, ΠΑΟΚ), Σβέτισλαβ Γκλίσοβιτς(Γιουγκοσλάβος, Αρης), Πάνος Μάρκοβιτς (Ηρακλής),Γιούρκας Σεϊταρίδης (Προοδευτική), Νίκος Αγγελάκης(Καλαμαριά), Ετόρε Τρεβιζάν (Ιταλός, Εθνικός), Δημήτρης Κόλλιας (Παναιγιάλειος), Γαβρίλος Γαζής (Παγκορινθιακός),Αγγελος Τουλουμτζίδης (Μ.Αλέξανδρος Κατερίνης), Αλέκος Χατζησταυρίδης (ΑΕ Νικαίας).

Το πρωτάθλημα αρχίζει!
Κάθε αρχή και δύσκολη. Όμως το ξεκίνημα του πρωταθλήματος ήταν ιδιαίτερα δύσκολο και για τις ομάδες, αλλά και τους φιλάθλους. Ήταν δύσκολο να συνειδητοποιήσουν ότι ο μαραθώνιος θα κρατούσε τόσο πολύ. Με παιχνίδια μακριά από τις έδρες των ομάδων.
Ο μικρός και άσημος Παγκορινθιακός έκανε την πρώτη έκπληξη μεγάλου μεγέθους. Νίκησε στο γήπεδό του τον Ολυμπιακό, σχεδόν ισόβιο πρωταθλητή τα προηγούμενα χρόνια με 1-0. Κι όταν μιλάμε για γήπεδο εννοούμε την αλάνα στο Κέντρο Εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων Κορίνθου. Μάλιστα οι εφημερίδες της εποχής αναφέρουν ότι ακόμα και τις σκοπιές τους άφησαν οι νεοσύλλεκτοι της εποχής για να δουν από κοντά την ομάδα θρύλο. Κι αντ’ αυτής θαύμασαν τον Γιώργο Κόη στο 41ο λεπτό να ανοίγει το σκορ με εύστοχο χτύπημα φάουλ.
Ο Παναθηναϊκός νίκησε, δύσκολα, στη Λεωφόρο, τον Παναιγιάλειο με 2-1. Τι ήταν ο αντίπαλός του; Η πρώτη ουσιαστικά επαγγελματική ομάδα στην Ελλάδα. Ο Αστέριος Μπέλας, ο πλούσιος πρόεδρός του είχε πάρει βετεράνους ποδοσφαιριστές οι οποίοι έμεναν στην Αθήνα, έκαναν προπονήσεις εδώ και πήγαιναν στο Αίγιο μόνο για να παίξουν. Οι εφημερίδες ονόμαζαν τους παίκτες αυτούς «πασάδες του Αιγίου».
Στη Δράμα η φοβερή και τρομερή, τότε, Δόξα Δράμας έφερε 2-2 με τον Αρη
Η ΑΕΚ στο Φάληρο νίκησε τον Εθνικό 1-0 με αυτογκόλ του Κοζομπόλη, το πρώτο αυτογκόλ στην ιστορία της Α’ εθνικής. Στα άλλα ματς ο Πανιώνιος νίκησε 3-0 την ΑΕ Νικαίας, ο ΠΑΟΚ 3-2 τον Μέγα Αλέξανδρο Κατερίνης και Ηρακλής με Απόλλωνα έμειναν στο 0-0.
Το πρώτο ματς στην ιστορία της Α’ εθνικής έγινε πρωί. Στις 10 το πρωί της 25ης Οκτωβρίου στο Καραϊσκάκη έπαιξαν η Προοδευτική με την Καλαμαριά (1-0). Το ματς έγινε αυτή την… άγρια ώρα για ποδόσφαιρο επειδή το συγκεκριμένο γήπεδο το χρησιμοποιούσαν και οι τέσσερις ομάδες του Πειραιά που έπαιζαν στην «μεγάλη κατηγορία». Κι όμως το ματς το είδαν 1.432 θεατές!